Marit O. Kaldhol: Enno var dei kroppar

Novellesamling, Samlaget 2021
Hendingane går føre seg på stader som ikkje er namngitte, men vi forstår at det det er ulike stader i verda. Dei fleste personane har heller ikkje namn, i alle novellene er det eit eg som fortel. Det er heller ikkje enkelt å avgjere om hendingane finn stad i nåtid eller viser korleis det blir i ei tenkt framtid. Dette gir novellene eit universelt preg, og dei alvorlege problemstillingane som blir tematiserte, er uavhengige av tid eller stad. Dette er sterke forteljingar.

Kaldhol skriv fram samfunn og natur i krise, det er brutale historier som speglar ei brutal verkelegheit. Vi møter menneske på flukt frå krig og forskjellige katastrofar. Det er tørke, matmangel og vassmangel, og dette fører igjen til utryggheit, vald og overgrep. Her er mange fråflytta og øydelagde landsbyar, og det mest prekære er mangelen på mat og reint vatn. Sjukdommar og infeksjonar er også ei utfordring. Les meir →

Brynjulf Jung Tjønn: Kvar dag skal vi vere så modige

I denne romanen møter vi Isak som bur saman med mor si. Som lesarar vert vi tekne med inn i tankane til Isak, som er eg-forteljaren. Allereie frå starten får vi vite at forholdet mellom Isak og mora ikkje er som det bør vere. Isak blør frå kneet og kviskrar at han vil ha plaster, men mora snur seg ikkje. Ho ber guten gå ut fordi ho vil vere i fred. Andre gongar insiterer ho på at Isak skal skulke skulen for å vere heime og ta vare på henne.

På andre sida av skogen ligg nabogarden. Isak søkjer kontakt med den nye naboen som gir han tyggis eller kjeks. Mannen har ein kjærast med langt, lyst hår, som er snill og imøtekomande mot Isak. Dei tek han med på bading og grilling. Les meir →

Frode Grytten: Gut, jente, juni, juli

Den nyaste novellesamlinga til Frode Grytten startar med novella «Evig sommar», og ho skildrar det som på Sørlandet vil heite ein «smeigedag», ein solrik, varm sommardag med gode kjensler og der livet er herleg spennande. Gutar kjem med båten, treffer jenter og flørtar, et is og tar eit bad før båten går igjen. Dagen er ein slik dag mange drøymer om og mange har opplevd ein gong, der ein kjenner at livet er på toppen og tida står stille.

Den siste novella i samlinga «Sommar for lenge sidan» skildrar eit minne eg-personen har om den gongen bestefar Anders Grytten gjekk ned til fjorden for å kjøle seg ned, og ungane oppdaga at han ikkje kunne svømme. Så får vi vite korleis foreldra hans lærte seg å svømme i den iskalde fjorden, korleis eg-et og broren hans fekk svømmeopplæring den tida det var vatn i bassenga, og korleis døtrene hans har lært seg kunsten i hotellbasseng og på feriar. Det er eit stort tankekors for eg-personen at berre halvparten av dagens tiåringar kan svømme godt nok til å berge livet, og han etterlyser betre og meir svømmeopplæring. Les meir →

Arnfinn Kolerud: Gamle menn i syningom

Gamle menn i syningom er den tredje og siste romanen i trilogien om Vassbygda/Vassbygdi, den siste landsbyen i Norike som klamrar seg til nynorsken. Bygda der innbyggarane kranglar om a-endingar og i-endingar, og klassane på skulen ikkje heiter a og b, men a og i.  

I dei to føregåande romanane har vassbygdingane tatt i bruk sterke verkemiddel for å verne nynorsken mot bokmål: Orm Åkerstein har køyrt postbilen på sjøen fordi han deler ut reklame på bokmål. Vassbygda/Vassbygdi Vel har engasjert Åkerstein til å skyte ein bjørnunge i Dyreparken, som kunne slå plen med plenklippar. Bjørnungen hadde fått namnet Ivar, og stod i fare for å bli meir populær enn sjølvaste Ivar Aasen. Den mest ihuga nynorskingen av alle, Bendik Uføre, har også gått rundt på offentlege kontor og lagt støv på søknadsskjemaa på bokmål, så det skal sjå ut som om dei er lite i bruk, og Uføre har vedda huset på at han skal få heile Norike til å samle på nynorske diktarkort, og greidd det.   Les meir →

Marie Tveiten: Bonus

Astrid er i slutten av 20-åra og arbeider som kommunikasjonsansvarleg i eit byrå. Ho drøymer om å opne sitt eige galleri, og ein dag kanskje stille ut sin eigne bilete.  

I starten av romanen har Astrid blitt kjærast med Anders. Paret er stormforelska og lever bekymringslaust i eit solfylt Oslo med varme sommardagar og lange kveldar. Anders er nokre år eldre enn Astrid, og han har ein gut på eitt år frå eit tidlegare forhold.  

Astrid etablerer eit godt og ukomplisert forhold til sonen til Anders. Det er ikkje forholdet til barnet som blir konflikten i romanen, men Anders sine vanskar med å balansere rolla som far og kjærast, samtidig som han har eit godt samarbeid med mora til barnet. Både ekskona og familien til Anders strevar med å akseptere at Anders har fått seg ny kjærast, og at Astrid etter kvart vil få rolla som bonusmamma for sonen. Astrid kjenner seg nedprioritert av kjærasten, og ho kjenner seg i vegen for svigerfamilien sitt håp om at Anders og ekskona skal finne tilbake til kvarandre.     Les meir →

Marianne Clementine Håheim: Plikt

Romanen Plikt viser fram den pliktkjensla eg-personen har overfor ein gard og for slekta bakover i tid: «Eg har ingen foreldre, ingen partnar, ingen born, men denne eigedomen finst». Han tenker automatisk at det blir hans ansvar å føre dette vidare: «Bilen og eg er på veg tilbake i tid». Møtet med husa og garden blir eit møte med saker og ting han kjenner og veit kvar er, samstundes er det eit møte med hans eigen barndom. Historia startar med gravferda til far hans.

Les meir →

Bok på 1-2-3: Au, det gjer vondt!

Tverrfagleg opplegg i kroppsøving og norsk. Folkehelse og livsmeistring som tverrfagleg tema i skulen skal gje elevane kompetanse som fremjar god psykisk og fysisk helse, og som gjer eleven i stand til å ta ansvarlege livsval. Å bruke kroppen og naturen fell også inn under temaet skaparglede og utforskartrong.

Tid: 15 minutt kvar dag i 6 dagar, og 60 minutt den sjuande dagen

Undervisingsopplegg (PDF)

Les meir →

Ingrid Senje: Stupeteknikk

Stupeteknikk er ei samling med ni relativt korte noveller. Fire av novellene har vore på trykk andre stader, elles er dette den første samlinga til Ingrid Senje.

Novellene handlar om dei nære relasjonane og kor utfordrande det kan vere å snakke om det ein bør snakke om, eller å opne seg og involvere andre. Kjærleiken er utfordrande å handtere, det er vanskeleg å meistre ein kvardag og å leve med konsekvensane av vala sine. Vi møter mange slags kjensler som mistenksamheit, redsle, lengt, sjalusi og tomheit. Her er forhold som er slutt, forhold som skrantar og kjem til å ta slutt, og også nokre der det kan vere håp om framhald. Det kan handle om å sjå og å bli sett. Tilhøve i fortida er med på å prege nåtida, særleg når ein ikkje har gjennomarbeidd hendingar eller reaksjonar. Søskenrelasjonar blir også tematisert i eit par av novellene.

Les meir →

Oskar Kroon: Vente på vind

Til nynorsk av Runa Kvalsund

Denne boka er vinnar av Augustprisen, som gjer ho til årets svenske barne- og ungdomsbok i 2019. Ho er skriven av Oskar Kroon (f. 1980), som er forfattar, journalist og bakar. Kroon debuterte med barneboka Mitt fönster mot rymden i 2018. Boka er nydeleg omsett til nynorsk. Kroon viser tillit til fiksjonen sin enkle dramaturgi. Med sine marine metaforar er denne boka ein bladvendar som vender seg til mellomtrinnet, men som eg meiner også kan passe for ungdomstrinnet.

Les meir →

Christine Kjellstrøm Melby: Ho

Debutsamlinga Ho av Christine Kjellstrøm Melby er ei samling av sterke dikt som skildrar eit samlivsbrot og ei intens kjærleikssorg. Vi møter eit lyrisk du/ho som er blitt vraka til fordel for ei anna kvinne. Melby har skrive korte og bilderike dikt som rører ved lesaren.

Hendingane fører med seg eit detaljfokus, på sukkermauren i kjøkkenskapet og pollenkorna på kjøkkenbenken. Men meir påtrengande er lukta i den framande jakka, og lukter som minner om han:  «kvar natt / er det lukta du hugsar», ei lukt han har lagt igjen etter seg. Luktene minner også om korleis han var, og kor intenst det har vore. Vi får fleire tilbakeblikk som skildrar forholdet mellom ho og han, og det viser oss bakgrunnen for kvifor sorga blir så stor.

Les meir →